Cynorthwywyr Addysgu - Y Menopos
Mae tri chwarter y gweithlu addysgu yn fenywod*. A fyddech chi'n teimlo'n gyfforddus wrth siarad â'ch rheolwr llinell am effaith y menopos ar eich iechyd meddwl a'ch lles?
Os ydych chi'n cael eich effeithio gan y peri-menopos, y menopos, neu unrhyw beth arall sy'n gwneud eich diwrnod gwaith yn heriol, gallwch ffonio ein llinell gymorth gyfrinachol am ddim. Mae cwnselwyr cymwys ar gael 24 awr y dydd ar 08000 562 561.
Niwl yr ymennydd ac amddifadedd cwsg
Mae llawer o fenywod yn profi anghofio ac anhawster canolbwyntio a meddwl yn glir, a elwir yn aml yn 'niwl yr ymennydd' yn ystod y menopos. Mae anhunedd ac aflonyddu ar gwsg yn symptom cyffredin arall a all waethygu niwl yr ymennydd.
Pwy sydd wedi cymryd fy nghof ac a allaf ei gael yn ôl os gwelwch yn dda?
Cynorthwy-ydd addysgu Jenny: “Pwy sydd wedi cymryd fy nghof ac a allaf ei gael yn ôl os gwelwch yn dda? Roeddwn i o gwmpas fy mhethau gymaint drwy'r amser, erioed wedi gorfod ysgrifennu stwff i lawr a gellid dibynnu arnaf i weithredu rhywbeth a grybwyllwyd wrth fynd heibio yn ystod anhrefn gwyllt y dydd. Ddim mwyach; os na fyddaf yn ei ysgrifennu i lawr, ni fydd yn digwydd. Rydw i wedi bod yn agored â chydweithwyr a gofyn iddyn nhw roi nodyn ar fy nesg neu roi e-bost i mi os ydyn nhw am gael sicrwydd y byddaf yn gwneud rhywbeth ac yn ffodus, maen nhw i gyd yn gefnogol iawn.”
I'r athrawes Sophia roedd effaith feddyliol a gwybyddol y menopos gymaint yn waeth na'r symptomau corfforol.
“Cefais fy hun yn methu meddwl am y gair cywir ar gyfer gwrthrychau neu emosiynau syml; gwnaethom jôc ohono yn y dosbarth, ond roedd yn rhwystredig ac yn chwithig. Ni allwn feddwl yn glir a chefais hi'n anodd blaenoriaethu fy rhestr ddiddiwedd o bethau i’w gwneud, a arweiniodd at fygythiad o allu gan y pennaeth.
“Fel llawer gormod o athrawon, gwnaeth fy ffyddlondeb i'm disgyblion a'm cydweithwyr roi gwaith yn gyntaf pan ddylwn fod wedi blaenoriaethu hunanofal er ein lles i gyd. Fe wnes i dorri i lawr o'r diwedd wrth geisio rhoi fy sgarff ymlaen ar gyfer dyletswydd maes chwarae. Ni allwn gofio sut i'w chlymu. Roeddwn i'n teimlo'n ddryslyd ac yn ffwndrus. Roedd hynny'n ddychrynllyd. Roeddwn i'n teimlo mor ofnus fy mod wedi datblygu symptomau dementia. Nid oedd 'cario ymlaen' bellach yn flaenoriaeth. Roedd yn rhaid i mi gamu'n ôl a gofalu amdanaf fy hun.”
Gorbryder a hyder isel
Cafodd Pamela* ei dyrchafu'n Bennaeth Addysgu a Dysgu ac roedd yn canolbwyntio'n eithriadol pan yn 47 oed dechreuodd y perimenopos.
“Deuthum yn fwyfwy pryderus ac yn rhy hunanfyfyriol. Daeth hyn i ben gyda mi yn amau fy ngallu i gyflawni unrhyw ran o'm rôl ac felly ymddiswyddais o'r rôl reoli gan ofyn i symud yn ôl i'r hyn roeddwn i'n teimlo ar y pryd oedd diogelwch fy rôl addysgu.
“Nid oedd fy mhryder yn lleihau a chefais yr hyn y gellir ei ddisgrifio’n unig fel chwalfa yn yr ysgol.
Plediais â'm meddyg fy mod i “Ond am gael fy hun yn ôl” a chafodd hyn ei ateb â blwch o hancesi a chlust ddealladwy iawn. Fe wnaeth hi fy sicrhau fy mod yn cael menopos anodd a dylwn ddechrau HRT ac ar ôl 11 diwrnod roeddwn i'n gallu dychwelyd i'r gwaith.”
Mislifau annisgwyl a thrwm
Cafodd yr athrawes Sophia* hunllef wrth gynnal digwyddiad aml-ysgol mawr un noson: “Fe wnes i sefyll rhwng perfformwyr i gyflwyno rhywun a sylweddolais fod gwaed yn arllwys i lawr fy nghoes. Roedd yn rhaid i mi lanhau fy hun yn y lle merched yn ddigonol i barhau. Ar adegau fel y rhain, bod yn athrawes yw'r swydd waethaf yn y byd, oherwydd mae disgwyl i chi gynnal ymddangosiad hunanfeddiannol o reolaeth gyfeillgar, o dan lacharedd goleuadau llwyfan a sylliadau cannoedd o ddieithriaid.”
Canllawiau ychwanegol
www.educationsupport .org.uk/media/ iizekema/20-menopause-yn-y- workplace-v2.pdf
Os ydych yn cael trafferth â'r menopos ac mae eich iechyd meddwl a'ch llesiant yn cael eu heffeithio’n negyddol, ffoniwch ein llinell gymorth gyfrinachol a rhad ac am ddim ar 08000 562 561.
Pwnc anodd i lawer o fenywod ei drafod â rheolwr llinell gwrywaidd- efallai mai nhw yw'r rhai sydd angen addysgu a chymorth o ran sut i gynorthwyo staff sy'n profi'r menopos. Rwy'n lwcus fy mod yn gweithio gyda chydweithwyr benywaidd o oedran tebyg y gallaf droi atynt.
A yw arweinwyr a chydweithwyr wedi bod yn gefnogol?
Cafodd pennaeth Pamela brofiad gwahanol o'r menopos ac roedd yn anghydymdeimladol:
“Mae fy mhennaeth, er ei bod yn fenyw ac o oedran tebyg, wedi datgan ei bod yn cael menopos hawdd iawn ac nad yw'n anodd ei reoli. Nid yw hyn yn gwneud rhannu pryderon yn hawdd.
“Nid wyf yn trafod fy symptomau â chydweithwyr gan fy mod yn cael fy ystyried yn gyffredinol fel yr athrawes hŷn, ddoethach y mae eraill yn mynd ati â'u pryderon ac felly nid wyf am leihau'r rôl gefnogol honno iddyn nhw â fy mhryderon fy hun.”
Teimlodd Sophie hefyd heb ei chynorthwyo gan ei phennaeth ond roedd cydweithwyr yn fwy cynorthwyol:
“Rwy'n berson preifat felly doeddwn i wedi dweud dim byd yn y gwaith, tan un cyfarfod diwedd dydd lle cyrhaeddais, ar ganol pwl o wres ac eisteddais, gan ffanio fy hun yn ddryslyd. Ar draws y bwrdd, dywedodd y pennaeth yn watwarus 'Pwl o wres?”
"Rhannais fy symptomau â chydweithwyr agos, a oedd yn cydymdeimlo ac heb eu cymorth nid wyf yn gwybod sut y byddwn wedi llwyddo. Ond o'r pen, y disgwyliad oedd y byddwn i'n 'derbyn y cwbl' yn stoicaidd ac yn bwrw ymlaen. Nid yw pawb yn deall.”
“Mae addysgu yn swydd sy'n heriol yn gorfforol, meddyliol ac emosiynol. Byddwch yn garedig i chi'ch hun. Pe bawn i'n cynnig unrhyw gyngor, mi fyddai i siarad am y menopos — nid cyfrinach fudr mohono. Ymddiriedwch mewn pobl rydych chi'n ymddiried ynddynt, gadewch iddyn nhw eich helpu chi a dod o hyd i ffyrdd o helpu'ch hun. Ni ddylid ei anwybyddu na'i ysgubo o dan y carped ac os na allwn ni, fel menywod mewn addysg, oleuo eraill ar sut i'w reoli, pwy arall fydd?”
* Ni ddefnyddiwyd enwau go iawn
