Cefnogi staff sy'n profi'r peri-menopos a'r menopos: canllaw i bob arweinydd ysgol

Mae chwiliad i ystadegau'r Adran Addysg yn awgrymu bod tua 1 o bob 6 o'r gweithlu addysgu yn debygol o fod yn profi'r peri-menopos neu'r menopos ar hyn o bryd.^[1]

Ac mae’r Fawcett Society yn adrodd bod 'un o bob deg menyw wedi gadael gwaith oherwydd symptomau peri- menopos, a bod 44% o fenywod wedi canfod bod eu gallu i wneud eu swyddi wedi cael ei effeithio'.^[2]

Nod y canllaw hwn, a ddatblygwyd ar y cyd â Helen Clare, hyfforddwr menopos a chyn-athrawes bioleg, yw helpu eich ysgol i gadw'r aelodau gwerthfawr hyn o'r tîm a sicrhau eu bod yn cael eu cefnogi'n dda wrth iddynt brofi'r peri-menopos a'r menopos. 

Darllenwch ymlaen i ddysgu sut i ddod yn gyfforddus yn cael sgyrsiau am y peri-menopos a'r menopos gyda'ch tîm, yn creu diwylliannau di-stigma lle mae'r staff i gyd yn teimlo eu bod yn cael eu cefnogi a'u parchu, yn gwneud addasiadau i gefnogi staff yn well yn eich ysgol ac yn rhoi gwybodaeth gyfeirio ddefnyddiol.

Menopos a pheri-menopos: beth yw'r gwahaniaeth?

Y menopos yw'r pwynt pan mae ein mislif yn dod i ben ac rydym yn mynd i’r cyfnod ôl-menopos. Y peri- menopos yw'r cyfnod sy'n arwain at hynny – weithiau am ddegawd neu fwy – lle mae ein hormonau'n amrywio'n sylweddol. Dyna'r cyfnod mwyaf heriol yn aml. Fodd bynnag, gall gymryd peth amser i symptomau dawelu ar ôl y menopos a gall rhai ohonom barhau i'w profi am flynyddoedd – a gall cyrff ac ymennydd ar ôl y menopos fod angen eu rheolaeth ofalus eu hunain.

Er bod gwahaniaeth meddygol rhwng peri-menopos a menopos, nid yw'r gwahaniaeth hwnnw bob amser yn cael ei adlewyrchu yn ein profiad ni, felly byddwn yn defnyddio'r term peri/menopos i gwmpasu unrhyw gyflwr lle mae rhywun yn profi symptomau peri-menopos neu'r menopos.

Cofiwch, ni fydd yn effeithio ar bawb yn yr un ffordd!

Yn anffodus, nid yw peri/menopos yn deg nac yn gyfartal. Rydym yn gwybod er enghraifft bod y rhai sydd wedi cael dau neu fwy o brofiadau niweidiol yn ystod plentyndod yn tueddu i brofi cyfnod y menopos yn anoddach. Rydyn ni'n gwybod y gall menywod duon gael peri/menopos cynharach a mwy anodd.

Rydyn ni'n gwybod y gall ein diwylliant, ein dosbarth, ein rhywioldeb a'n perthnasoedd – gan gynnwys ein perthynas gyda'n meddyg – effeithio ar ein profiad o'r peri/menopos. Mae yna hefyd rywfaint o ymchwil a allai ddangos y gallai'r rhai nad oes ganddynt blant – trwy anffrwythlondeb neu drwy ddewis – brofi symptomau'r menopos yn wahanol.^[3]

Mae'n bwysig cofio y bydd y peri/menopos yn effeithio ar staff o wahanol fynegiadau a hunaniaethau rhywedd. Mae hefyd yn bwysig gwybod y gall crefydd, economeg a llawer o ffactorau eraill effeithio ar brofiad personol cydweithiwr o'r peri/menopos.^[4]

Mae heriau ychwanegol i'r rhai sydd â phroblemau iechyd sy'n bodoli eisoes neu sy'n niwro-amrywiol. Yn syml, mae'r rhai sydd eisoes yn cael amser caled, yn fwy tebygol o gael amser caled yn ystod y peri/menopos.

Yn ogystal, bydd rhai pobl yn cael menopos cynnar neu weithiau gynamserol iawn a gall dechrau sydyn y menopos a sbardunir gan lawdriniaeth neu driniaethau meddygol fod yn arbennig o heriol i'w reoli.

Adeiladu diwylliannau ysgol heb stigma

Mae creu diwylliant gweithle agored a chyfforddus ar gyfer trafod y cyfnod peri/menopos yn hanfodol. Mae hyn yn golygu sicrhau bod y staff i gyd yn gwybod sut i ymdrin â sgyrsiau o'r fath, a bod arweinwyr ysgolion yn hawdd mynd atynt ar gyfer trafodaethau sensitif. Yn ogystal, mae gwerthuso cyfleusterau ac amserlenni ysgolion i ddarganfod heriau posibl yn hanfodol. Gall cynnal archwiliad menopos helpu i ragweld ac ymdrin ag unrhyw broblemau. Mae sefydlu polisi clir ar gyfer y menopos o fewn eich fframwaith lles yn rhoi canllawiau ar bwy i gysylltu â nhw a pha addasiadau sy'n bosibl, h.y. darparu ffan neu amser hyblyg i ffwrdd ar gyfer apwyntiadau meddygol. Mae cymryd rhan yn y sgyrsiau hyn, er gwaethaf anghysur posibl, yn hanfodol i gefnogi staff yn ystod eu taith drwy’r menopos.

Felly, sut allwn ni wneud y sgyrsiau hynny'n haws?

1. Peidiwch â gwneud diagnosis o beri/menopos pobl eraill.
   Mae'r sgyrsiau hynny'n ddigon sensitif o fewn perthynas bersonol. Gallant fod yn niweidiol mewn rhai proffesiynol. Dyna lle mae werth i’r ysgol fod yn rhagweithiol wrth sicrhau bod gan ei staff wybodaeth ddibynadwy am y perimenopos a'r menopos
2. Byddwch yn dryloyw ynglŷn â beth yw pwrpas y sgwrs fel y gall yr aelod staff feddwl am unrhyw faterion y mae am eu codi ymlaen llaw a pheidio â theimlo eu bod wedi cael eu hwynebu â’r sgwrs yn ddirybudd.
3. Gwnewch yn siŵr eich bod chi'n dod o hyd i amser pan allwch chi'ch dau ymlacio a does dim brys i ddod â'r drafodaeth i ben a rhowch ychydig o amser glustogi i'r ddau ohonoch os yw'r sgwrs yn troi allan i fod yn un anodd.
4. Gwnewch yn siŵr eich bod chi'n gallu siarad yn rhywle sy'n breifat a lle na fydd unrhyw beth yn torri ar eich traws – nid yw hyn yn hawdd mewn ysgol!
5. Meddyliwch ymlaen llaw beth sydd ei angen arnoch chi o'r sgwrs. Ac ar ryw adeg efallai y byddai'n ddefnyddiol gofyn iddyn nhw beth hoffent ei gael o'r sgwrs.
6. Meddyliwch am yr iaith rydych chi'n gyfforddus yn ei defnyddio. Dydy mwytheiriau ddim yn bethau da i’w defnyddio. Gallant fod yn ddryslyd, yn enwedig os ydych chi o wahanol ddiwylliannau, neu hyd yn oed o wahanol rannau o'r wlad. Mae gan y geiriau biolegol y fantais o fod yn glir a gallant achosi llai o embaras felly mae'n werth gwirio beth ydynt a rhoi caniatâd i chi'ch hun eu defnyddio. Mae hefyd yn syniad da cael eich tywys gan iaith y person arall, oni bai eu bod nhw fel petaent yn ei chael hi'n anodd dod o hyd i eiriau cyfforddus.
7. Gadewch i'ch aelod staff sydd yn y peri/menopos ddewis pa lefel o ddatgeliad sy'n gyfforddus iddyn nhw. Does ond angen i chi wybod yr hyn sydd angen i chi ei wybod er mwyn dod o hyd i atebion. Ond byddwch yn ymwybodol ei bod hi'n hawdd llenwi'r bylchau hynny gyda rhagdybiaethau, ac rydym ni i gyd mor wahanol iawn o ran y menopos.
8. Gofynnwch gwestiynau agored, a rhowch amser i bobl feddwl a theimlo ac, yn enwedig os ydyn nhw'n cael trafferth gyda niwl ymennydd neu broblemau cof llafar, i lunio eu hymatebion.
9. Cadwch gydbwysedd rhwng rhoi lle i'r gofid a'r analluedd y mae pobl yn aml yn eu teimlo, a symud ymlaen i weithio gyda'n gilydd i ddod o hyd i atebion a fydd yn helpu i leddfu'r problemau.
10. Byddwch yn glir ynglŷn â chyfrinachedd. Fel gyda sgyrsiau â phlant, efallai y bydd achlysuron lle mae diogelu yn bwysicach na chyfrinachedd. Hefyd, er mwyn darparu cefnogaeth, efallai y bydd angen i chi siarad â phobl eraill hefyd. Mae'n werth cydnabod hyn a gwirio ei fod yn iawn.

Mae'n ddefnyddiol hwyluso cysylltiadau rhwng staff sydd yn y menopos fel eu bod mewn sefyllfa i gefnogi ei gilydd, er y bydd angen i chi wneud yn siŵr eu bod nhw’n gyfforddus â hynny. Mae llawer o ysgolion yn sefydlu eu grwpiau cymorth eu hunain.

Addasiadau y gallai eich ysgol eu gwneud

Mae Helen Clare, Hyfforddwr Menopos a Chyn-athrawes Bioleg, yn darparu rhai addasiadau y mae ysgolion wedi dewis eu gwneud i gefnogi staff sy'n profi'r peri/menopos.

Mae Helen yn awgrymu eich bod chi'n meddwl am yr hyn a allai weithio i'ch lleoliad chi isod ac yn eu ticio oddi ar y rhestr. Nid yw pob ysgol yn gallu cynnig yr addasiadau hyn ond maen nhw'n darparu man cychwyn defnyddiol ar gyfer trafodaethau.

Bod yn gyfforddus yn y gweithle

Oes modd darparu ffan yn yr ystafell ddosbarth/gofod gwaith?

Oes angen gwneud addasiadau i'r cod gwisg?

Trefnu amser gwaith

A ellir cywasgu neu leihau oriau?

Allwch chi leihau'r amser a dreulir yn symud rhwng

ystafelloedd dosbarth neu safleoedd?

Dod o hyd i fannau tawel

A ellir darparu mannau tawel i helpu staff i ymlacio?

A yw'r ysgol yn barod i ganiatáu i chi fynd oddi ar y safle yn ystod cyfnodau

digyswllt?

Trefniadau toiled

Oes rhywun y gellir anfon e-bost ato i ddod i ofalu am y dosbarth mewn

argyfwng pan fydd angen seibiant toiled ar staff?

A ellir rhoi cyflenwadau glanweithiol mewn toiledau?

Cael Cymorth

Allwch chi ddarparu cwnsela neu grwpiau cymorth? (gwelwch fanylion ein Rhaglen Cymorth i Weithwyr isod)

Allwch chi helpu staff i ddod o hyd i 'gyfeillion menopos'?

Gall Helen ddarparu gwybodaeth fanylach am addasiadau, sefydlu grwpiau cymorth ysgolion a chreu awdit menopos yn ei sesiwn 'Menopos mewn Ysgolion’ y mae hi wedi bod yn ei chynnal ers 3 blynedd.

Cyfeiriadau defnyddiol i arweinwyr a staff addysg

• Mae cangen cleifion Cymdeithas Menopos Prydain womens-health-concern.org/ yn darparu cyfoeth o wybodaeth seiliedig ar dystiolaeth sy'n cael ei pharchu gan weithwyr meddygol proffesiynol
• Safonau Ymarfer Menopos Newydd gan Gymdeithas Menopos Prydain https://thebms.org.uk/2022/06/new-menopause-practice-standards/
• Gweithio gyda'r menopos mewn ysgolion – astudiaeth achos gan Helen Clare: medium.com/
• Caffi'r Menopos - cyfarfodydd cefnogol ar-lein ac mewn bywyd go iawn: https://www.menopausecafe.net/
• Gwneud Menopos yn Bwysig - ymgyrch i wella darpariaeth menopos a

gwybodaeth: https://menopausesupport.co.uk/

• 'Y Menopos yn y gweithle' a 'Rheoli eich straeon menopos' gan Gymorth Addysg.

Os ydych chi neu gydweithiwr yn cael trafferth:

Gallwch chi a'ch cydweithwyr gysylltu â llinell gymorth Cymorth Addysg i gael cymorth emosiynol cyfrinachol ar unwaith ar: 08000 562 561.

Hefyd, mae werth cofio y gall llywio'r sgyrsiau anodd hyn gael effaith ganlyniadol arnom ni. Mae'n bwysig ystyried pwy all fod yno i chi hefyd, heb dorri cyfrinachedd.

Rhaglen cymorth i weithwyr (EAP)

Mae ein Rhaglen Cymorth i Weithwyr (EAP) yn rhoi cefnogaeth a chanllawiau cyfrinachol i staff ysgolion - gan gynnwys y rhai sy'n cael trafferth gyda'r peri/menopos - pan fyddant ei angen fwyaf.  Gall staff gael mynediad at ystod o gefnogaeth emosiynol ac ymarferol gan gynnwys cwnsela, cyngor ariannol a chyfreithiol ac adnoddau iechyd a lles ar-lein.

Gall eich ysgol elwa am fod mwy o staff yn aros, am fod llai o absenoldeb salwch ac am fod llai o achosion lle mae gweithwyr yn bresennol ond yn methu gweithio gant y cant. Gall Cynllun Addysg a Hyfforddiant Galwedigaethol hefyd wneud i staff deimlo'n fwy hyderus eich bod yn gofalu am eu lles ac yn cyflawni eich dyletswydd gofal dros eu hiechyd meddwl.

Ffynonellau

https://www.fawcettsociety.org.uk/menopauseandtheworkplace

https://menopauseinschools.co.uk/

https://explore-education-statistics.service.gov.uk/find-statistics/school-workforce-in-england

https://www.england.nhs.uk/wp-content/uploads/2022/11/B1329-guidance-Supporting-NHS-people-through-menopause-November-2022.pdf

[1] https://menopauseinschools.co.uk/2021/11/10/is-your-school-menopause-savvy/

[2] https://www.fawcettsociety.org.uk/menopauseandtheworkplace

[3][3] https://www.swanstudy.org/swan-investigator-dr-victoria-fitz-is-featured-in-healio-article-infertility-involuntary-childlessness-link-to-midlife-depressive-anxiety-symptoms/

[4] https://www.england.nhs.uk/wp-content/uploads/2022/11/B1329-guidance-Supporting-NHS-people-through-menopause-November-2022.pdf